Tagetes in de moestuin: Een oplossing voor witte vlieg bij tomaten?
Kan je tagetes (ook wel Stinkertjes of Afrikaantjes genoemd) planten bij tomaten, om witte vlieg te weren? Op een aantal websites van zaadleveranciers lees ik dat dit zou werken. Na wat Googlen lees ik hetzelfde op heel wat websites over tuinieren, waaronder ook Velt.
Aangezien ik vorig jaar last had van witte vlieg in de serre, ben ik benieuwd of dit één van de vele moestuinmythes is, of dat er iets van waarheid in zit. Wat zegt de wetenschap hierover? Planting seeds ging op onderzoek uit!
Wat is de kaswittevlieg?
De kaswittevlieg. Je raadt het al. Het is een witte vlieg. En het komt vooral voor in de kas (serre). Maar laat je niet misleiden: de kaswittevlieg kan ook voor problemen zorgen in de openlucht.
Wat weten we er nog meer over? Het is een koppig, volhardend beestje, dat zich snel uitbreidt. Vaak vind je hem op de onderkant van de bladeren van bijvoorbeeld tomaten-, aubergine- en paprikaplanten. Eens de vliegen uit de eitjes komen, zuigen ze het sap uit de plant en scheiden ze honingdauw uit.
Omdat kaswittevlieg een aantal plantvirussen kan overdragen, kan het de oogstopbrengst verminderen. Daarnaast bemoeilijkt de honingdauw die de vliegjes achterlaten de fotosynthese.
Een aantal vliegjes kan dus geen kwaad, maar een plaag wil je allicht vermijden.
Hoe plagen van kaswittevlieg voorkomen?
Voorkomen is beter dan genezen. En van chemische bestrijdingsmiddelen blijven we best helemaal weg. Zijn er tips die we kunnen toepassen om de witte vlieg te weren?
Eén van de wijdverspreide tips is het inzetten van tagetes (Tagetes patula L.). Het gaat om een vorm van combinatieteelt: door tagetes te planten tussen potentiële ‘slachtoffers’, zoals tomaten en aubergines, zou de witte vlieg wegblijven.
Klopt dat? Kunnen tagetes voorkomen dat de witte vlieg op ongewenst bezoek komt? En kunnen ze ook nog ingezet worden om al bestaande plagen te bestrijden?
Bevindingen wetenschappelijk onderzoek: Tagetes inzetten tegen witte vlieg bij tomaten.
Hoe gebeurde het onderzoek naar inzetten van tagetes?
Het antwoord op mijn vraag, ten minste wat tomaten betreft, vond ik in een studie gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Plos One.
De onderzoekers testen drie werkwijzen, telkens in serres:
- Combinatieteelt van tomaten en tagetes;
- Combinatieteelt van tomaten, tagetes, basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool;
- Monocultuur van enkel tomaten.
Net zoals tagetes, zijn basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool geen waardplanten van de witte vlieg. Dat betekent dat de witte vlieg niet afhankelijk is van deze planten voor voedsel, en er dus in principe geen interesse in heeft.
Het aantal witte vliegen dat voorkomt bij combinatieteelt met tagetes (al dan niet aangevuld met een aantal andere planten) wordt vergeleken met het aantal vliegen bij monocultuur waarbij dus enkel tomatenplanten zich in de serre bevinden. Op die manier kunnen de onderzoekers nagaan of combinatieteelt het gewenste effect heeft: de witte vlieg weren.
Het onderzoek omvat twee experimenten. In het eerste gebruikt men tagetes als preventief middel: ze worden samen met de jonge tomatenplaten uitgeplant, zonder dat er sprake is van een witte vlieg plaag. In het tweede experiment gaat men na of tagetes nog een oplossing kunnen bieden op het moment dat er al een plaag is ontstaan.
Onderzoeksresultaten: Zijn tagetes een oplossing voor witte vlieg bij tomaten?
Voorkomt combinatieteelt met tagetes witte vlieg bij tomaten?
De onderzoeksresultaten tonen dat de populaties witte vlieg de eerste 34 dagen vergelijkbaar zijn in serres met enkel tomaten en in serres met een combinatie van tomaten en tagetes.
Maar later is er een significant verschil tussen monocultuur (enkel tomaten) en combinatieteelt (tomaten en tagetes). De data tonen dat na 35 dagen er bij monocultuur gemiddeld 5 vliegen zijn per 4 blaadjes, in vergelijking met maar 2 vliegen bij combinatieteelt met tagetes. Minder dan de helft dus; toch opmerkelijk.
Waarom is dat effect pas zichtbaar na 35 dagen? Daar gaat de studie niet op in. Wel schrijven de onderzoekers dat de bloemen van tagetes dubbel zoveel limoneen bevatten als de bladeren van tagetes. Limoneen is het bestanddeel dat de witte vlieg verjaagt. Aangezien tagetes niet meteen gaan bloeien bij het uitplanten, denk ik dat dit de reden zou kunnen zijn waarom pas na een tijd verschillen worden waargenomen. Maar dat is dus enkel mijn vermoeden.
Sterker nog: waar het aantal witte vliegen bij monocultuur verder blijft stijgen later in het seizoen, zien we bij de combinatieteelt met tagetes een daling.
Waarom houden tagetes de witte vlieg op afstand? Verspreiden ze vluchtige chemische stoffen waar de witte vlieg niet van houdt? Of scheiden de wortels van tagetes stoffen uit die gedeeld worden met de wortels van de tomatenplanten? Een aantal bijkomende testen suggereren dat het de vluchtige chemische stoffen zijn. Zelfs als je de tagetes in potten tussen de tomaten positioneert, zou de witte vlieg dus afgeschrikt moeten worden.
Samengevat: Tagetes tussen de tomatenplanten weren wel degelijk de kaswittevlieg. De resultaten van het onderzoek doen vermoeden dat dit effect een gevolg is van vluchtige chemische stoffen die tagetes verspreiden. Tagetes in potten in de buurt van tomatenplanten zouden dus ook preventief kunnen werken tegen de witte vlieg. De planten hoeven niet per se in volle grond te zitten.
Is combinatieteelt met andere planten effectief in het voorkomen van witte vlieg bij tomaten?
Wat als een aantal tagetes vervangen wordt door basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool? Deze vorm van combinatieteelt blijkt niet beter, maar ook niet slechter te zijn. Witte vlieg wordt even goed vermeden als in het experiment met enkel tagetes.
Dat is goed nieuws, want veel moestuiniers planten sowieso basilicum aan de voet van tomaten. Want een tomatenreceptje zonder basilicum? Daar doen we niet aan mee.
Zie je niet graag tagetes, of wil je meer biodiversiteit door nog meer verschillende planten te gebruiken? Dan kan je samen met tagetes ook planten als basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool tussen de tomaten uitplanten.
De vraag is dus maar of tagetes zo speciaal zijn, of dat elke vorm van combinatieteelt effectief is? We weten al langer dat diversiteit belangrijk is. Voor mij zijn deze resultaten hiervan een bevestiging.
Er is ook een bijkomende reden om een aantal van deze andere planten, zoals basilicum of Oost-Indische kers, tussen de tomaten te planten. Zowel tagetes als tomaten trekken de spintmijt Tetranychus urticae Koch aan. Enkel tagetes en tomaten kweken in de serre, is dus wellicht niet het beste idee. Het laatste wat je wil is de ene plaag weren, om een andere aan te trekken. En ook dit bevestigt maar weer: hoe meer diversiteit, hoe beter!
Samengevat: Ook als onderzoekers een deel van de tagetes vervangen door basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool, hebben tomaten minder last van witte vlieg dan wanneer enkel tomaten in de serre worden gekweekt.
Zorgt combinatieteelt met tagetes voor meer tomatenoogst?
Tagetes tussen de tomaten uitplanten, houdt de witte vlieg dus weg. Is het gevolg ook een grotere oogst? De onderzoeksresultaten tonen geen verschil: de oogst was vergelijkbaar bij monocultuur (enkel tomaten), combinatieteelt met tagetes, en combinatieteelt met tagetes en een aantal andere planten.
Dit resultaat lijkt me potentieel samen te hangen met het feit dat er geen sprake was van een echte plaag. Zelfs in het experiment waar enkel tomaten in de serre geplant worden, telde men nooit meer dan 6 witte vliegen per 4 blaadjes. Als je ooit een plaag hebt gehad, weet je dat er gemakkelijke tientallen vliegjes op een blad zitten. De vraag is dus of in een dergelijk geval de oogst wél beïnvloed wordt door de plaag. Dat antwoord moet ik je helaas schuldig blijven.
Samengevat: De hoeveelheid tomatenoogst is vergelijkbaar of er nu combinatieteelt met tagetes plaatsvindt of niet.
Bestrijdt tagetes bestaande plagen van witte vlieg bij tomaten?
Wat als je geen tagetes hebt geplant, en je merkt dat de tomatenplanten kreunen onder een witte vlieg plaag? Helpt het dan nog om op dat moment tagetes te planten, of is dat te laat?
Helaas is dat mosterd na de maaltijd. Onmiddellijk na het uitplanten van de tagetes lijkt het aantal witte vliegen kort even te dalen, maar over het algemeen blijft de plaag even sterk uitbreiden of er nu tagetes bij de tomaten worden geplant of niet.
In dit experiment bleek trouwens de tomatenoogst lager te zijn bij combinatieteelt met tagetes, wanneer tagetes pas in een later stadium worden uitgeplant. De onderzoekers vermoeden dat het toevoegen van de bossige tagetesplanten het zonlicht van de tomatenplanten blokkeerde, en zo de groei hinderde. Hou dus voldoende afstand tussen de planten wanneer je aan combinatieteelt doet.
Samengevat: Tagetes zijn effectief ter preventie van witte vlieg, maar eenmaal er een plaag is, biedt het toevoegen van tagetes geen oplossing meer. Wil je een plaag vermijden, dan plant je tagetes en tomaten best tegelijkertijd.
Conclusie: Tagetes inzetten om witte vlieg bij tomaten te voorkomen
Bij tomaten kunnen tagetes ingezet worden als preventief middel tegen de kaswittevlieg. Je kan tagetes ook afwisselen met basilicum, Oost-Indische kers en Chinese kool. Dat is even effectief tegen witte vlieg, en op die manier vermijd je andere plagen (bv. spintmijt). Uiteraard hoef je ze niet per se alle vier te planten. Kies vooral een plant waar je ook graag van eet en/of die je mooi vindt.
De gewassen die je tussen de tomaten zet, hoeven zelfs niet in vollegrond uitgeplant te worden. Je kan bijvoorbeeld de tagetes of basilicum in een pot kweken, en die potten in de buurt van de tomaten positioneren. De reden waarom dit werkt, is omdat de planten witte vlieg weren via vluchtige stoffen die ze verspreiden, en niet via hun wortels.
Tagetes blijken echter geen effectief middel eens een witte vlieg plaag al is uitgebroken. Op dat moment nog tagetes tussen de tomaten gaan planten, zal de plaag wellicht niet meer kunnen verjagen. Zorg er dus voor dat je meteen combinatieteelt toepast als preventief middel.
De resultaten lijken te bevestigen wat we eigenlijk al weten: zo veel mogelijk planten door elkaar telen is beter dan tientallen van dezelfde planten bij elkaar groeperen. Nog belangrijker: combineer zo veel mogelijk planten die geen waardplant zijn van eenzelfde plaag. Aubergine, tomaten en paprikaplanten combineren zorgt misschien wel voor diversiteit, maar aangezien ze allen waardplant zijn van de witte vlieg vermoed ik dat deze combinatie de witte vlieg niet afschrikt.
Wel even één belangrijke kanttekening. De studie gebeurde met Tagetes patula. Ik weet dus niet of andere variëteiten van tagetes dezelfde werking hebben (bv. Tagetes erecta, Tagetes minuta). Wil je tagetes inzetten om de witte vlieg op afstand te houden, kijk dan eerst op het zaadpakje over welke variëteit het gaat.
Zaden Tagetes patula kopen?
Wil je zeker de juiste variëteit bestellen? Deze link brengt je naar zaad van Tagetes patula:
Als je het via de bovenstaande Bol.com link bestelt, krijg ik van Bol een commissie van 4%. Het is maar een kruimeltje, maar zo kan ik (een deel van) mijn kosten dekken voor het maken en onderhouden van deze website. Het kost jou geen eurocent extra.
Meer lezen?
Zin gekregen om nog meer wetenschappelijke blogs te lezen? Op deze pagina vind je er nog.
Bronnen
Misschien vind je dit ook interessant: